Nowelizacja ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowy
Z dniem 01.01.2020 r. na podstawie ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych tytuł Ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych zmieniono na: „Ustawę o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych”. Wprowadzono, poza nadaniem nowej nazwy, kilka zasadniczych zmian, które przedstawione zostaną w niniejszym opracowaniu. Celem wprowadzenia tych rozwiązań jest zwiększenie dyscypliny płatniczej w obrocie gospodarczym.
Najważniejsze zmiany w ustawie
Przede wszystkim wskazać należy na szersze określenie przedmiotu ustawy, jakie ustawodawca wprowadził w art. 1. Obok obowiązków i uprawnień wierzyciela i dłużnika, wskazane zostały także skutki niewykonania obowiązków oraz postępowanie w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych.
W tzw. słowniczku wyrażeń ustawowych, tj. art. 4 omawianej ustawy, umieszczona została definicja świadczenia pieniężnego jako wynagrodzenia za dostawę towaru lub wykonanie usługi w transakcji handlowej.
Stawki odsetek
Zmienione zostały także stawki odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych w zależności od tego, z jakim podmiotem mamy do czynienia. W transakcjach handlowych, w których podmiotem jest publiczny podmiot leczniczy zasada pozostaje bez zmian – odsetki równe są sumie stopy referencyjnej NBP i ośmiu punktów procentowych (przy obecnej stopie referencyjnej 9,5%). W przypadku innych podmiotów stawka stanowi wartość sumy stopy referencyjnej NBP i dziesięciu punktów procentowych (11,5%) – oznacza to, że wysokość odsetek uległa zwiększeniu o dwa punkty procentowe.
Wprowadzono również definicję mikro-, małego i średniego przedsiębiorstwa poprzez odwołanie się do załącznika I Rozporządzenia Komisji UE nr 651/2014, zgodnie z którym:
– mikroprzedsiębiorstwem jest przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 10 pracowników i którego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza 2 mln EUR,
– małym przedsiębiorstwem – przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 50 pracowników i którego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza 10 mln EUR,
– średnim przedsiębiorstwem – przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 250 pracowników i którego obrót nie przekracza 50 mln EUR lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 mln EUR.
Duże przedsiębiorstwo natomiast zdefiniowano jako przedsiębiorstwo, które nie jest mikro-, małym ani średnim przedsiębiorstwem.
Zgodnie z art. 4c ustawy, dłużnik ma obowiązek złożenia drugiej stronie oświadczenia o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy. Oświadczenie powinno być złożone w takiej samej formie, w jakiej dokonywana jest transakcja i najpóźniej w momencie jej zawarcia.
Termin zapłaty
Kluczowym rozwiązaniem zmienionej ustawy jest skrócenie, do maksymalnie 30 dni od dnia doręczenia faktury, terminów zapłaty w transakcjach handlowych w przypadku, gdy dłużnikiem jest podmiot publiczny (poza publicznym podmiotem leczniczym – w tej sytuacji maksymalny termin wynosi 60 dni). Maksymalny termin zapłaty w transakcjach, w których wierzycielem jest mikro-, mały lub średni przedsiębiorca, a dłużnikiem duży przedsiębiorca, wynosi 60 dni – jest to tzw. transakcja asymetryczna.
Ocena nieuczciwości postanowień umowy
Zmianie uległy także kryteria, według których ocenia się rażącą nieuczciwość postanowień umowy. Przed zmianami uwzględniano wszystkie okoliczności sprawy, w szczególności:
rażące odstępstwa od dobrych praktyk handlowych, które naruszają zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności oraz właściwość towaru lub usługi, które są przedmiotem transakcji handlowej. Katalog ten doprecyzowano określając okoliczności, w których wydłużenie terminu płatności jest niezasadne i może zostać uznane za rażąco nieuczciwe. Znowelizowane przepisy przewidują doprecyzowanie drugiej przesłanki: „w szczególności o czas zwykle potrzebny na zbycie towaru przez dłużnika na rzecz osób trzecich” oraz dodanie trzeciej: „dostosowanie harmonogramu dostawy towarów lub wykonania usługi w częściach do harmonogramu spełnienia odpowiadających im części świadczenia pieniężnego”.
Nieuczciwy termin zapłaty
Przeniesiony został także ciężar dowodu w kwestii rażąco nieuczciwego terminu zapłaty – w przypadku ustalenia między podmiotami równorzędnymi, czyli np. dwoma małymi przedsiębiorstwami, terminu zapłaty dłuższego niż 60 dni, w razie sporu to dłużnik, a nie wierzyciel, będzie musiał dowieść, że termin ten nie był rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela.
Ustawodawca nadał wierzycielowi uprawnienie do odstąpienia od umowy albo wypowiedzenia jej w przypadku, gdy termin zapłaty określony w umowie przekracza 120 dni i jednocześnie jego ustalenie było rażąco nieuczciwe – w takiej sytuacji świadczenia pieniężne, które przysługują mu od dłużnika ze względu na to, że dostarczył już towar lub wykonał usługę, stają się wymagalne w terminie 7 dni od dnia wypowiedzenia umowy. Jeżeli w ciągu wskazanych 7 dni wierzyciel nie otrzyma świadczenia pieniężnego, przysługiwać mu będą odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty
Na mocy zmian wprowadzonych w treści ustawy podmioty, których dochód przekracza 50 mln euro w skali roku, objęte zostały obowiązkiem przekazywania corocznych sprawozdań o stosowanych przez siebie terminach zapłaty. Sprawozdania dostarczać należy ministrowi właściwemu do spraw gospodarczych (do Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii). Będą one dostępne publicznie.
Art. 10 ustawy stanowi o prawie wierzyciela do rekompensaty za koszty odzyskiwania należności bez konieczności wezwania. Do końca 2019 r. rekompensata ta wynosiła 40 Euro. Z początkiem 2020 r. kwota rekompensaty zależna jest od wartości odzyskiwanej należności i wynosi:
– 40 EUR – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5 000 zł,
– 70 EUR – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5 000 zł ale niższa niż 50 000 zł,
– 100 EUR – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa 50 000 zł.
Wprowadzono także zapis, zgodnie z którym roszczenie o rekompensatę nie może być zbyte przez wierzyciela.
W ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych ustanowiono zakaz nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Dotyczy on takich podmiotów, niebędących podmiotami publicznymi, jak np. przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców i podmioty prowadzących działalność w rozumieniu art. 6 ust. 1 Prawa przedsiębiorców, osoby wykonujące wolny zawód. Z nadmiernym opóźnieniem możemy mieć do czynienia, kiedy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych lub spełnionych po ustalonym terminie w okresie trzech kolejnych miesięcy przez wskazany wyżej podmiot wynosi co najmniej 2 000 000 zł. Badaniem tego, czy nastąpiło opóźnienie zajmuje się Prezes UOKiK, który uprawniony jest do nałożenia kary pieniężnej. Wysokość kary zależy od wartości niespełnionych świadczeń pieniężnych lub świadczeń spełnionych po terminie, stawki odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych i okresu przez jaki podmiot spóźniał się ze świadczeniem pieniężnym.